Statut ZS z (1932 roku) – wersja PDF

Poprzedni Statut z 3 sierpnia 2015 roku zarejestrowany w KRS (nieaktualny) – wersja PDF

Związek Strzelecki powstał we Lwowie w 1910 roku z inicjatywy nielegalnego Związku Walki Czynnej, jako organizacja paramilitarna. Działał jednak legalnie na podstawie statutu zatwierdzonego przez władze austriackie, we Lwowie pod nazwą Związek Strzelecki, w Krakowie jako Towarzystwo Sportowe „Strzelec”. Kierowała nim Komenda Główna Związków Strzeleckich z siedzibą we Lwowie, z komendantem Józefem Piłsudskim i szefem sztabu Kazimierzem Sosnkowskim. Komendzie Głównej podlegały Komendy Okręgowe: w Krakowie (Galicja Zachodnia), Rzeszowie (Galicja środkowa) i Lwowie (Galicja Wschodnia) oraz Komenda Królestwa Polskiego i Komenda Zagraniczna. Organizacje strzeleckie działające w zaborze pruskim i Królestwie Polskim pozostawały w konspiracji.

W Galicji Związek Strzelecki organizował szkoły podoficerskie i oficerskie, mógł korzystać ze strzelnic wojskowych, odbywać ćwiczenia oraz kupować broń i amunicję. Jego członkami byli przedstawiciele wszystkich warstw społecznych, kierunków i partii politycznych (z wyjątkiem Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy). Szczególną rolę w rozbudowie organizacji odegrali studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego. W maju 1913 roku zlikwidowano Komendę Główną, jej funkcję przejął Wydział Wojskowy Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, której komendantem wojskowym został Józef Piłsudski. W chwili wybuchu I wojny światowej Związek Strzelecki liczył 8000 członków zrzeszonych w 200 oddziałach strzeleckich. Członkowie Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich stanowili podstawę Legionów Polskich, walczących u boku Cesarstwa Austro-Węgierskiego, oraz konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Główni działacze: J. Piłsudski, K. Sosnkowski, E. Śmigły-Rydz, W. Sikorski, M. Kukiel, W. Sławek, J. Stachiewicz, A. Prystor, K.J. Zamorski, W. Tetmajer. Organy prasowe: Strzelec, Bellona Polska i Przegląd Wojskowy.

W okresie międzywojennym Związek Strzelecki funkcjonował jako organizacja społeczno-wychowawcza młodzieży. Nawiązywał do tradycji Związku Strzeleckiego z lat 1910 – 1914. Zrzeszał pozaszkolną, przedpoborową młodzież, głównie wiejską i rzemieślniczą. Zajmował się działalnością w zakresie wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. Podlegał Ministerstwu Spraw Wojskowych i należał do Polskich Związków Sportowych. Pozostawał w ścisłym związku z obozem Józefa Piłsudskiego. Terytorialna struktura organizacyjna Związku Strzeleckiego odpowiadała wojskowo-administracyjnemu podziałowi państwa. W 1939 Związek Strzelecki liczył ponad 500 tys. członków, którzy w czasie wojny obronnej 1939 roku wykonywali zadania zlecone przez władze wojskowe. Wydawał pisma: Strzelec, Praca Strzelecka. Związek Strzelecki reaktywowany został w 1994 roku, jako organizacja nawiązująca bezpośrednio do tradycji przedwojennego Związku Strzeleckiego.

Komendanci Związku Strzeleckiego w okresie międzywojennym:
Władysław Malski 1919-1923
Kazimierz Kierzkowski 1923-1929
Władysław Jaksa-Rożen 1929-1931
Władysław Rusin 1931-1934
Marian Frydrych 1934-1938
Józef Tunguz-Zawiślak1938-1939

Komendanci od 1994 roku:
Leszek Marcinkiewicz od 1994 do 2002
Dariusz Nowiński od 2002 do 2007
Grzegorz Filipek od 2007 do 2009
Roman Burek od 2009 do 2012
Dariusz Nowiński od 2012 do 2012
Roman Burek od 2012 do 20..