Dumnie powiewał sztandar „Kadrówki”, dumnie łopotał na wietrze sztandar Związku Strzeleckiego.

W niedzielę dwudziestego drugiego października odbyły się uroczystości przy Pomniku Mauzoleum w Żytkowicach.

W dziewięćdziesiątą rocznicę odsłonięcia Pomnika Mauzoleum w Żytkowicach i sto dziewiątą rocznicę bitwy pod Laskami – Anielinem odbyły uroczystości wieńczące XXXII Marsz Szlakiem Walk Legionów Polskich Radom – Laski. Minęło już ponad trzydzieści lat, gdy spadkobiercy czynu niepodległościowego brygadiera Józefa Piłsudskiego pierwszy raz wyruszyli na trasę marszu z Radomia przez Pionki do Żytkowic. Tak jak i w 1991 roku tak i teraz Marsz rozpoczął się w sobotę od okolicznościowych uroczystości w Radomiu. Później uczestnicy wzięli udział w zawodach marszowych i udali się na trasę Marszu. Wcześniej organizator Marszu Związek Strzelecki przeprowadził konkurs historyczny, którego finał odbył się w Publicznej Szkole Podstawowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Laskach.

Z pamiętnika uczestnika bitwy 1914: Prawem skrzydłem wychodziły pozycye nasze aż na piaski pod Patkowem. Nieosłonięty lasem pluton podporucznika Błaszkiewicza, dostaje się pod straszny ogień broni ręcznej i karabinów maszynowych, wytrzymuje cierpliwie ogień okopując się pomału. Nagle ranny śmiertelnie w brzuch pada Błaszkiewicz. Nie traci przytomności, zachęca swych żołnierzy do wytrwania i wysyła meldunek, że sam niezdolny jest do kierownictwa ogniem. Przychodzi porucznik Burhardt i obejmuje dowództwo nad tą ważną pozycyą. Wtedy Błaszkiewicz odbiera sobie życie strzałem w serce.

Wieczorem uczestnicy Marszu docierają do Pionek. Tu regenerują swe siły po wielokilometrowych trudach marszowych. Zawsze w barze Smak czeka na nich gorący posiłek a zanim udadzą się na kwatery do życzliwego uczestnikom internatu Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego, a przed historyczną Legionówką odbywają się okolicznościowe uroczystości patriotyczne.

– Strzelcy, uczestnicy Marszu Szlakiem Walk Legionów Polskich. Kolejny już raz zbieramy się przed tym historycznym budynkiem, który powstał wysiłkiem żołnierzy Marszałka Piłsudskiego. Legionówka to jedno z wielu miejsc na tych ziemiach, które jest trwałym dowodem czynu niepodległościowego. Maszerujemy, aby oddać hołd, tym, którzy pierwsi w 1914 roku z bronią w ręku poszli walczyć o naszą wolność – mówił do zgromadzonych Komendant Główny Związku Strzeleckiego i jednocześnie Komendant Marszu Roman Burek.

Z pamiętnika uczestnika bitwy 1914: W Anielinie cisza. Strzały rozlegają się na północny wschód, a przesuwały się coraz bardziej ku wschodowi. Major wysyła patrole do Anielina wprost przez pole, by skonstatowały, w jakim stopniu zajęty jest przez Austryaków. Cofnęły się one niebawem, ostrzeliwane przez Moskali i przez Austryaków, którzy nie byli uprzedzeni o naszym ruchu.

W tym roku w XXXII Marszu oprócz sztandaru Związku Strzeleckiego dumnie na wietrze łopotał również sztandar Marszu Szlakiem Pierwszej Kompanii Kadrowej „Kadrówka”, którego komendantem jest Dionizy Krawczyński z Kielc (członek założyciel Związku Strzeleckiego w 1994 roku). W niedzielnych uroczystościach uczestniczyli również przedstawiciele Tradycyjnego Oddziału C. i K. Regimentu Artylerii Fortecznej No. 2 barona Edwarda von Beschi – Twierdza Kraków. Oczywiście zarówno na szlaku jak i podczas podsumowania marszu przy pomniku w Żytkowicach nie mogło zabraknąć licznej grupy członków Związku Piłsudczyków z Radomia, którego działaniami kieruje Dariusz Sońta.

Z historii budowy pomnika w Żytkowicach: Pierwsze prace związane z budową pomnika rozpoczęto już w 1930 roku. Utworzono komitet budowy oraz przystąpiono do zaznaczenia miejsc przeznaczonych do ekshumacji. Podczas prac ekshumacyjnych trwających około sześć miesięcy przebadano około 4000 metrów kwadratowych ziemi. Oprócz znalezionych szczątków legionistów, w mogile umieszczono zwłoki legionistów pochowanych wcześniej na cmentarzach: pod Laskami, w Brzustowie, pod Zagożdżonem i Janusznie-Bóbku. Uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika odbyło się dziewiętnastego listopada 1933 roku. Tego dnia obok miejsca uroczystości na kilka minut zatrzymywały się wszystkie przejeżdżające pociągi. Po mszy, złożeniu wieńców, apelu poległych do uczestników uroczystości przemówił generał brygady Michał Tokarzewski – Karaszewicz.

W trzecim dniu Marszu 22 października zwiedzano od rana w Pionkach wystawę wyrobów produkowanych przez MESKO SA., a następnie uczestnicy Marszu wzięli udział w mszy św. w kościele pw. św. Barbary w Pionkach, podobnie jak było przed wielu laty. W szkole w Laskach przed pomnikiem upamiętniającym wydarzenia z 1914 roku Szkołę w Laskach reprezentowała klasa ósma z Pocztem Sztandarowym pod opieką Elżbiety Krajewskiej i Michała Tomaszewskiego. Udział społeczności szkolnej w wydarzeniu jest również związany z akcją „Szkoła Pamięta”. Na początku Komendant Marszu przywitał wszystkich przybyłych, wspólnie zaśpiewano Hymn Państwowy „Mazurek Dąbrowskiego”. Następnie przedstawiciele Związku Strzeleckiego oraz uczniowie złożyli wieniec i zapalili znicze. W dalszej części wydarzenia, Komendant Marszu krótko przybliżył zarys historyczny Tego miejsca i wydarzenia 22-26 października 1914 roku. Na zakończenie wspólnie zaśpiewano Pieśń Legionów, a obecnie Hymn Związku Strzeleckiego „Marsz Pierwszej Brygady”. Na tym uroczystości zakończono.

Niezapomniany cmentarz w Brzustowie.

„Na ziemiach tych • w dn. 22.X – 26.X.1914 r • polegli w walce • o niepodległość Polski • żołnierze J. Piłsudskiego •• WOLNOŚĆ KRZYŻAMI • SIĘ MIERZY…”

Na cmentarzu spoczywali m.in. żołnierze I Brygady Legionów, polegli w październiku 1914 roku. W ramach akcji komasacji mogił przeprowadzanej w latach 30-tych XX wieku, poległych ekshumowano i przeniesiono na cmentarz-mauzoleum w Żytkowicach.

Na Cmentarz wojenny w Brzustowie udała się liczna delegacja Marszu, by upamiętnić to ważne miejsce, oddać hołd poległym, zapalić znicze.

W Żytkowicach przy pomniku Mauzoleum Legionistów podczas głównych uroczystości zakończenia Marszu wręczane są między innymi okolicznościowe dyplomy i odznaczenia najbardziej wyróżniającym się uczestnikom. Oprócz tego w tym roku wręczone zostały także odznaczenia państwowe. Wśród zaproszonych gości i uczestników obecny był między innymi wójt gminy Wierzbica – Zdzisław Dulias, radny Gminy Pionki – Piotr Krakowiak oraz radny Miasta Pionki – Tomasz Łyżwa. Oczywiście tak jak i co roku obecni byli także przedstawiciele Nadleśnictwa Zwoleń, którzy już od wielu lat uczestniczą w tych patriotycznych uroczystościach. Na leśników, bowiem zawsze można liczyć.

Komendant Główny ZS Roman Burek podziękował zebranym za udział i pomoc w tym patriotycznym przedsięwzięciu, następnie wręczył Medale, odznaki i nagrody.

Medal Komisji Edukacji Narodowej w 250. rocznicę powołania Komisji Edukacji Narodowej, za szczególne zasługi dla oświaty i wychowania otrzymali:

Ewelina Wiśniewska-Kurek Dyrektor Publicznej Szkoły Podstawowej im. Janusza Kusocińskiego w Sadku oraz znany regionalista nie tylko z Radomia, historyk Lechosław Wąsik. Odznakę Zasługi Związku Strzeleckiego (brązową nr 13) otrzymał Zdzisław Dulias wójt Gminy Wierzbica.

Zawody w strzelaniu na odznakę:

w sobotę 21 października br. na strzelnicy Świt w Starachowicach rozegrano Centralne Zawody w strzelaniu na Odznakę Strzelecką z broni sportowej kbks kaliber 5, 6 mm, nabój sportowy bocznego zapłonu.

Srebrna OS:

Oliwia Stobiecka Oddział Częstochowa 80 pkt,

Brązowa OS:

Małgorzata Komorniczak uczeń Szkoły w Starachowicach 76 pkt,

Oskar Potębski Oddział Szydłowiec 73 pkt,

Oliwia Jarzyńska Oddział Szydłowiec 72 pkt,

Klaudia Zając Oddział Szydłowiec 72 pkt.

Po podliczeniu punktów zwycięzcami zawodów w strzelaniu na OS zostali:

I-miejsce Oliwia Stobiecka Oddział Częstochowa 80 pkt,

II-miejsce Kornel Rejczak Oddział Szydłowiec 76 pkt, w tym dwie dziesiątki, (jest posiadaczem srebrnej Odznaki (nr 21),

III-miejsce Małgorzata Komorniczak uczeń Szkoły w Starachowicach 76 pkt, jedna dziesiątka.

Nadanie Odznaki Strzeleckiej.

Na podstawie protokołu strzelania kwalifikacyjnego Centralnych Zawodów w strzelaniu na Odznakę Strzelecką w Starachowicach w dniu 21października 2023 roku Komendant Główny ZS nadał odznakę II stopnia-srebrną wraz Legitymacją:

Odznaka II stopnia-srebrna (nr 22) st. orlę Oliwia Stobiecka.

Na podstawie protokołu strzelania kwalifikacyjnego Centralnych Zawodów w strzelaniu na Odznakę Strzelecką w Starachowicach w dniu 21 października 2023 roku nadaję odznakę III stopnia-brązową wraz Legitymacją:

Odznaka III stopnia-brązowa (nr 157) uczeń Małgorzata Komorniczak,

Odznaka III stopnia-brązowa (nr 158) sekc. ZS Oskar Potębski,

Odznaka III stopnia-brązowa (nr 159) st. orlę Oliwia Jarzyńska,

Odznaka III stopnia-brązowa (nr 160) orlę Klaudia Zając.

Laureaci zawodów strzeleckich otrzymali nagrody:

za zajęcie I miejsca: Powerbank 20 000 mAh koszulkę z nadrukiem, dyplom i materiały promocyjne Marszu,

za zajęcie II miejsca Powerbank 10 000 mAh koszulkę z nadrukiem, dyplom i materiały promocyjne Marszu,

za zajęcie III miejsca Powerbank 10 000 mAh koszulkę z nadrukiem, dyplom i materiały promocyjne Marszu.

Wszystkim wyróżnionym i zdobywcom Odznaki Strzeleckiej składamy Najlepsze Gratulacje.

Z pamiętnika uczestnika bitwy 1914: Zbliżanie się do wsi utrudniał gęsty ogień szrapnelowy rosyjski. Pociski tak gęsto padały na drogę, którą posuwał się nasz tabor bojowy, że musiałem za przykładem Austrjaków zboczyć nieco z drogi i wozy sparkować pomiędzy budynkami wsi Mireń, wieczorem dnia tego przesunęliśmy się do wsi Trupień, odległej pół kilometra od Lasek, skąd wysłałem kuchnię kompanijną na pozycję i sam udałem się do kompanji w Laskach na obiad do stodoły. Dnia tego, nie odebrawszy żadnych rozkazów, powróciłem do mojego oddziału, gdy właśnie nadjechał wóz z rannym ob. d-rem Bobrowskim, z którym dopiero, co rozmawialiśmy w naszej stodole w Laskach. Rana ciężka szrapnelem w twarz. Prócz niego przywieziono rannych ob. Michała Żymierskiego, komendanta baonu oraz ob. Karasiewicza — Tokarzewskiego.

XXXII Marsz Szlakiem Walk Legionów Polskich Radom-Laski przeszedł do historii.

Jeszcze Apel Pamięci, ostatnie rozmowy, podziękowania i strzelcy, uczestnicy Marszu rozjeżdżają się do swoich nieraz bardzo odległych domów. Co sprawia, że już od tylu lat Marsz, który wielu skazywało i dalej skazuje na zapomnienie trwa i wbrew obiegowej opinii ma się całkiem dobrze? Do uczestnictwa nikt nikogo nie zmusza. Wielu angażuje własne środki finansowe, aby Marsz w ogóle mógł się odbyć. Tylko czasami trafią się jacyś darczyńcy. Pomocy praktycznie znikąd. I może dlatego, że Marsz pozbawiony jest oficjalnego ustawowego logotypu i nie ma swojego państwowego mentora dalej trwa i dalej strzelcy kontynuują swój Marsz Niepodległości.

Na przekór wszystkim, ale jak brzmią słowa „Pierwszej Brygady” „Nie chcemy dziś od was uznania Ni waszych mów, ni waszych łez, Skończyły się dni kołatania, Do waszych głów, do waszych serc”. Można też inaczej!

Wszystkim obecnym i nieobecnym na Marszu dziękujemy za udzielone wsparcie.  Do zobaczenia w 2024 roku na XXXIII Marszu w 110. rocznicę Bitwy pod Laskami Anielinem.

Art. Roman Burek i Roman Fido,

Chcesz dowiedzieć się więcej:

[LINK] – Radio Plus RADOM – Wyruszył 32 Marsz Szlakiem Legionów Polskich

[LINK] – Radio Plus RADOM – Odbędzie się XXXII Marsz Szlakiem Legionów Polskich

Zdjęcia:

Foto. Roman Fido, Cozadzień, zdjęcia z albumu Romana Fido, M i P. Jaskółowscy.