Ministerstwo Obrony Narodowej tworzy komponent Wojsk Obrony Terytorialnej, który ma powstać w latach 2016-2021. Już teraz rozpoczyna się okres przygotowań do rozpoczęcia rekrutacji żołnierzy, którzy w większości będą ochotnikami.
Do podstawowych zadań oddziałów OT będzie należało w przypadku wybuchu konfliktu zbrojnego prowadzenie działań militarnych we współdziałaniu z wojskami operacyjnymi. Głównym celem prowadzonych działań kinetycznych będzie zniszczenie lub zatrzymanie sił potencjalnego przeciwnika na terenie bezpośredniego działania. W czasie pokoju, jednostki WOT wykonują zadania związane z ochroną ludności przed skutkami klęsk żywiołowych oraz społeczności lokalnych przed skutkami destabilizacji i dezinformacji oraz atakami w cyberprzestrzeni. Ponadto oddziały obrony terytorialnej mają przez cały czas aktywnie współpracować z elementami systemu obronnego państwa, w tym z administracją rządową i samorządową.
Polski system Wojsk Obrony Terytorialnej
Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Obrony Narodowej, docelowo powstać ma w Polsce siedemnaście brygad WOT, liczących łącznie 45 tys. żołnierzy, których dostęp do broni będzie regulowany przepisami wojskowymi. Około 10 proc. stanu osobowego stanowić będą żołnierze zawodowi (głównie oficerowie) pozyskani z wojsk operacyjnych oraz rezerwy. Natomiast resztę będą stanowić żołnierze rezerwy – ochotnicy, którzy podpiszą kontrakt na pełnienie służby w tym rodzaju sił zbrojnych. Szczegółowe informacje dotyczące formowania i warunków służby w OT zostały niedawno upublicznione przez resort obrony narodowej.
Dnia 1 lipca 2016 roku powstało Biuro ds. Utworzenia Obrony Terytorialnej, które planowo przed końcem 2017 roku ma zostać przekształcone w Dowództwo Obrony Terytorialnej z siedzibą w Warszawie. Równolegle, w pierwszej połowie przyszłego roku, powstaną trzy nowe brygady WOT skoncentrowane we wschodnich województwach Polski. Ich sztaby powstaną w Lublinie, Białymstoku i Rzeszowie.
Zgodnie z planami MON, jeszcze przed końcem 2017 roku mają powstać kolejne trzy brygady – dwie na terenie województwa mazowieckiego i jedna w rejonie Olsztyna. W 2018 roku Wojska Obrony Terytorialnej zostaną wzmocnione pięcioma brygadami, ze sztabami w Bydgoszczy, Gdańsku, Kielcach, Krakowie oraz Łodzi. W 2019 roku nastąpi utworzenie ostatnich sześciu brygad obrony terytorialnej (jedna na terenie woj. śląskiego, pozostałe w rejonach: Opola, Poznania, Szczecina, Wrocławia i Zielonej Góry).
W ten sposób w ciągu trzech lat w Polsce ma powstać w każdym powiecie kompania (ok. 100 osób) stanowiąca najniższy stopień organizacyjny systemu. Łącznie ma zostać utworzonych 364 kompanii, pogrupowanych w 86 batalionów (po 4-5 kompanii) podległych wojewódzkim brygadom (po 3-4 bataliony).
Ministerstwo Obrony Narodowej szacuje, że cały system obrony terytorialnej zostanie ostatecznie zbudowany do 2021 roku, przy czym, zgodnie z oficjalnymi informacjami resortu, sformowanie ostatnich brygad nie będzie równoznaczne z zakończeniem rozwoju Wojsk Obrony Terytorialnej.
Rekrutacja
Zgodnie z koncepcją podpisaną przez Ministra Obrony Narodowej, możliwość służby w Wojskach Obrony Terytorialnej skierowana jest do wszystkich osób, zarówno cywili jak i wojskowych, mężczyzn oraz kobiet, zdolnych do czynnej służby wojskowej na podstawie orzeczenia właściwej komisji lekarskiej.
Proces rekrutacji do OT został dostosowany do osób o różnym stopniu stosunku do służby wojskowej. W przypadku żołnierzy zawodowych chętnych zasilić Wojska Obrony Terytorialnej wystarczy zgłosić się do organu kadrowego jednostki wojskowej, który wyznaczy nowe stanowisko w OT. Inna droga wyznaczona została dla byłych żołnierzy zawodowych, rezerwistów i osób bez przeszkolenia wojskowego. Wszyscy chętni powinni się zgłosić do właściwej Wojskowej Komendy Uzupełnień, gdzie zostaną skierowani na badania do Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej. Po uzyskaniu orzeczenia o zdolności do służby w wojskach OT z kandydatami zostaje podpisany kontrakt, który może trwać od 2 do 6 lat. Natomiast w przypadku, gdy kandydat nie posiada podstawowego przeszkolenia wojskowego jest on kierowany na takie szkolenie. W takim przypadku planuje się, że służba przygotowawcza dla korpusu szeregowych OT będzie wynosiła zaledwie 16 dni. Po jej odbyciu następuje podpisanie kontraktu oraz przydział do jednostki wojskowej.
Natomiast kandydaci, którzy chcieliby zasilić korpus oficerski WOT – zgodnie z decyzją Ministra Obrony Narodowej z dnia 1 czerwca 2016 roku – będą mogli ubiegać się o miejsce na szkoleniu oficerskim Wojsk Obrony Terytorialnej. W takim szkoleniu prowadzonym w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu będzie mogło uczestniczyć 150 osób. Zgodnie z planami MON 130 miejsc przeznaczonych będzie dla absolwentów uczelni wyższych, którzy nie są żołnierzami zawodowymi.
Jednakże muszą być to absolwenci takich kierunków jak: obronność i bezpieczeństwo państwa, zarządzanie kryzysowe, nauki społeczne, nauki humanistyczne, wychowanie fizyczne, edukacja i wychowanie, ekonomia. Pozostałe 20 miejsc zapewnione zostało podoficerom zawodowym, którzy legitymują się doświadczeniem i/lub ukończonymi studiami przydatnymi w służbie w grupie osobowej „pancerno-zmechanizowanej”. Przy czym szkolenie dla cywili trwa rok, zaś w przypadku podoficerów jest krótsze albowiem trwa tylko pół roku.
Należy tu podkreślić, że zgodnie z decyzją Ministra Obrony Narodowej ruszył już pierwszy nabór, otwierający drogę do kształcenia kadry dla Wojsk Obrony Terytorialnej. Termin składania wniosków na WSOWL we Wrocławiu został wyznaczony na 30 czerwca br. Natomiast właściwa rekrutacja do korpusu szeregowych Wojsk Obrony Terytorialnej ma rozpocząć się dopiero na przełomie 2016/2017 roku.
25 kwietnia 2016 r. Minister Obrony Narodowej Antoni Macierewicz podpisał koncepcje utworzenia Wojsk Obrony Terytorialnej, które mają stanowić piąty rodzaj Sił Zbrojnych RP. Formacja przeznaczona będzie jako uzupełnienie wojsk jednostek operacyjnych Wojska Polskiego.
Obrona Terytorialna w WP
Służba
Służba w Wojskach Obrony Terytorialnej ma trwać od 2 do 6 lat, w zależności od podpisanego między kandydatem a WKU kontraktem. Jego podpisanie będzie wprowadzało tzw. przydział terytorialny, który ma charakter stosunku administracyjno-prawnego. Z tego też względu do jego nadania uprawniony jest wyłącznie organ administracji publicznej – wojskowy komendant uzupełnień. Nadanie przydziału terytorialnego następuje w formie karty przydziału terytorialnego, stanowiącej decyzję administracyjną. Może być nadawany żołnierzom rezerwy w czasie pokoju na stanowiska służbowe, które są określone w etacie jednostki wojskowej. Warunkiem nadania przydziału terytorialnego jest zawarcie kontraktu na wykonywanie obowiązków w ramach Wojsk Obrony Terytorialnej między żołnierzem rezerwy a dowódcą jednostki wojskowej, w której ma być nadany ten przydział.
Wykonywanie służbowych obowiązków będzie oczywiście zależało od zajmowanego stanowiska. Jednakże już teraz MON ujawnia, iż szkolenia podstawowe będą prowadzone w jednostce wojskowej przez jeden lub maksymalnie dwa weekendy w miesiącu w okresie od września do czerwca – średnio 20 dni w roku oraz 10 dni w okresie urlopowym. W okresie letnim, raz w roku, każdy batalion będzie brał udział w szkoleniu bojowym, realizowanym w centrach szkolenia na poziomie krajowym.
Korzyści ze służby w WOT
Służba w Wojskach Obrony Terytorialnej ma polegać głównie na służbie ochotniczej jednakże Ministerstwo Obrony Narodowej zapowiada wprowadzenie zachęt materialnych. Po pierwsze, żołnierzom WOT mają przysługiwać świadczenia, w podobnym zakresie, tak jak żołnierzom rezerwy powołanym na ćwiczenia wojskowe.
Po drugie, żołnierz WOT będzie mógł otrzymać dodatek za odbycie ćwiczeń. Nie są jeszcze znane dokładne sumy, ale obecnie mówi się o kwocie w granicach 450 zł miesięcznie dla ochotnika w stopniu szeregowego. Dokładne informacje, jak podaje resort obrony, mają zostać uregulowane rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej w październiku br. Jednak już teraz można powiedzieć, iż taki rodzaj zachęty będzie dużym nadwyrężeniem budżetu MON, albowiem gratyfikacje w 100 proc. będą wypłacane z budżetu resortu.
Natomiast w przypadku oficerów zawodowych WOT będących w służbie stałej przewidziane jest takie same uposażenie jak te obowiązujące w wojskach operacyjnych. Natomiast oficerowie ochotnicy powoływani na ćwiczenia otrzymają gratyfikacje finansowe, których wysokość zależeć będzie od posiadanego stopnia wojskowego oraz częstotliwości uczestnictwa w ćwiczeniach.
Po trzecie, MON wprowadza ustawową zasadę zabezpieczającą prawa pracownika przed zwolnieniem z powodu służby w WOT w czasie posiadania przydziału kryzysowego lub przydziału terytorialnego. Przy czym, zasada ta nie będzie stosowana w przypadku umów o pracę zawartych na okres próbny lub czas określony, a także jeżeli pracodawca może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy.
Ponadto w celu zmniejszenia konfliktu na linii pracodawca-pracownik (żołnierz WOT) większość ćwiczeń będzie prowadzona w dni wolne od pracy oraz każdy pracodawca będzie otrzymywał z wyprzedzeniem wykaz ćwiczeń organizowanych w danym roku.
Należy również zaznaczyć, iż oprócz zapewnienia korzyści materialnych zachęcających ochotnika do wstąpienia w szeregi Wojsk Obrony Terytorialnej, MON przewidział również uposażenie dla pracodawcy. W związku z tym, pracodawca zatrudniający żołnierzy rezerwy, posiadających nadany przydział terytorialny za okres odbywania przez tych żołnierzy ćwiczeń wojskowych lub pełnienia okresowej służby wojskowej, może się ubiegać o świadczenie pieniężne adekwatne do poniesionych kosztów, np. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony nowego pracownika w celu zastępstwa żołnierza rezerwy.